Köprüüstü vardiya zabitlerinin sürekli kullandığı bir terim olan Gemilerde Squat Etkisi ve Sonuçları aslında zabitler tarafından tanımdan ileri gidememiş ve önemi pek fazla bilinmemektedir.
Squat etkisi denilen fenomen aslında Bernoulli’nin akışkanlar mekaniği denkleminden elde edilmektedir. Bernoulli denkleminde akışkanların hızı ve basınç ilişkileri ele alınır ve bunun sonucu bir sabittir.
Denklem neticesinde, akışkanların basıncı arttığı yerde hız düşer ve basıncın azaldığı yerde ise hız artar. İşte bu prensip gereği gemilerde çökme etkisi olan Squat faktörü öne çıkmaktadır.
Denklem olarak Squat: olarak ifade edilir. Görüldüğü üzere sığ sularda bu faktörün 2 katına çıktığı varsayılmaktadır.
Kanallardaki Blokaj Faktörü
Sığ suların yanı sıra gemi kanallardan geçerken, kanal ile gemi arasındaki alanın daralması sebebiyle buradan akan su da gemi üzerinde etki oluşturacaktır. İşte bu etkiye Blokaj etkisi denir.
Eğer blokaj değeri 0,265 den küçük ise Açık Deniz (Open Sea) olarak kabul edilir ve hesaba katılmaz. Eğer 0,265 den büyük çıkarsa Narrow Channel olarak kabul edilir.
Gemilerde Squat Etkileri
Bir geminin sığ sularda seyir yaparken draftının arttığı tecrübe edilmiştir ve bu etki ‘Squatting” olarak bilinir.
Su derinliği yaklaşık olarak maksimum draftın iki buçuk (2.5) katına düştüğünde gemilerde squat etkisi başlar.
Ne zaman squat etkisi meydana gelirse, Gemilerin sürati düşer
Pervanenin ‘paddle wheel – dümen tokatlaması’ etkisi pervanedeki kavitasyondan dolayı öne çıkar.
Dümen etkisi pervanedeki kavitasyondan dolayı düşer- Bow cushion veya bank suction ve smelling the ground etkileri yükselir
Geminin etkileşiminin artmasına tesir eder
Gemideki vibrasyon/titreşim etkileri artar
Block coefficient (Cb) katsayısı 0.70 in altında olan gemiler ince formlu gemiler olarak bilinir ve bu tip gemilerde trim kıça meyillidir.
Block coefficient (Cb) katsayısı 0.70 in üzerinde olan gemiler dolgun formlu gemiler olarak bilinir ve bu tip gemilerde trim başa meyillidir.
Yapılması Gerekenler
Squat etkisi formül üzerinden görüldüğü üzere geminin blok katsayısı ve hızına bağlıdır. Gemide squat etkileri arttığı zaman acilen yapılması gereken hareket hızın, geminin hızının düşürülmesidir. Bu noktada gerekirse acil durumun vahametine göre hızı, geminin dümen dinleyeceği seviyeye kadar düşürmek gerekebilir.
Baş Yastığı Etkisi / Bow Cushion Effect
Bir gemi sahile yakın seyir yapıyor ve diğer tarafında ki su derin su ise, gemilerin formundan dolayı gemide bir eğilim olur, baş tarafta sapma (başka tarafa yönelme) veya kıç taraf sahile doğru çekilir. Buna bow cushion veya bank suction etkisi denir ve bir geminin izlediği rotasından şiddetli bir şekilde sert bir sapma yapmasına neden olur.
Karaya Çekilme Kuvveti / Smelling the Ground
Bir geminin transit seyrinde herhangi bir tarafında bulunan sığlıktan dolayı meydan gelir. Meydana gelen etkisi, baş tarafın sığlık bölgeye doğru çevrilmesidir ve bu daSmelling the Ground olarak bilinir.