Gel-Git Olayı Nedir

Gel-git (Medcezir) olayı doğal bir fenomen olarak karşımıza çıkmaktadır. Tide yani gel-git denen olay okyanus suların periyodik olarak yükselip alçalmasıdır.

Gel-git olayının temel sebebi, Dünya ile Ay arasındaki ve azda olsa Güneş arasında meydana gelen çekim sebebiyle meydana gelmektedir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde çeşitli yükseklikte gel-git olayı meydana gelmektedir.

İngiltere etrafında 2 yüksek su ile 2 alçak su zamanları meydana gelir ve bu olaya semi-diurnial regime yani yarı günlük rejim olarak adlandırılır. Dünyanın diğer bölgelerinde ise bir Yüksek ve bir Alçak Su meydana gelir ve buna da günlük tide denilen diurnal regime denilmektedir.

Gel-Git (Medcezir) Nasıl Meydana Gelir

Gel-git olayına etki eden ana olay Dünya ile Ay arasında meydana gelen Kütlesel Çekim Kuvvetidir. Bu noktada Dünya ile Ay arasındaki yerçekimsel çekim birbirlerini eşit olarak dengelemektedir. Eğer bu çekim kuvveti birbirlerini dengeleyemez ise bu durumda Tide üreten kuvvet meydana gelmektedir.

Dünyanın Aya bakan tarafındaki suya uygulanan çekim kuvveti dünyanın aya bakmayan tarafındaki suya uygulanan kuvvetten daha fazladır.

Ay kütlesel olarak Güneş’ten daha az olmasına rağmen kütlesinin Küpüyle orantılı olduğu için Güneşin çekiminden fazladır. Bu sebepleAy daha baskın etkendir. Güneş’in Gel-Git üreten kuvveti Ayın 0,46 katıdır.

Spring Tide – Neap Tide

Spring Tide denilen olay, Güneşsel ve Aysal yarı günlük Tide’ın yapısal olarak birbirlerini engellemesidir. Yani Güneşsel ve Aysal Tide’ın birbiri üstüne birleşmesidir. Bu olay, Güneş ve Ay’ın aynı düzlem üzerinde bir araya gelmesidir ki buna da Yeni Ay ya da Tam Ay denilmektedir.

Neap Tide olayı ise, Ay’ın Dünyanın İlk Çeyreğinde yada 3.Çeyreğine gelmesi olayıdır. Bu durumda Aysal Tide ile Güneşsel Tide’ın birbirlerini yok ederler ve bu durumda ortalamanın altında daha düşük Tide meydana gelir.

Tide Etkisinin Hesaplanması

Bir bölgede meydana gelebilecek Gel-Git (Medcezir) olayı önceden çok hassas şekilde hesaplanabilir. Çünkü bu hesap Dünya, Ay ve Güneş arasındaki Yörüngesel kuvvetlerden meydana gelir. Ancak Deniz Seviyesinin Yükselmesinden dolayı, Tide’ın Yüksekliği ve Şiddeti, Bathymetre yani sualtı derinliği ve Topografyadan dolayı farklılıklar gösterebilmektedir.

Aynı şekilde bir yerde meydana gelen Fırtına Dalgalanması nedeniyle kısa süreli olarak deniz seviyesinde farklılıklar meydana gelebilmektedir.

Diğer Gezegenlerde Tide Var mı ?

Diğer gezegenlerde Tide etkisi yoktur. Diğer gezegenlerde oluşan Tide etkisi ihmal edilebilir derecededir. Venüs gezegeninin Dünya üzerinde oluşturduğu Tide kuvveti, Ayın kuvvetinin 0,000054 katıdır.

Tide Gecikmeleri

Yüksek Su ile Alçak Su arasında 12 saat 50 dakikalık fark vardır ve 2 zaman arası da 24 saat 50 dakikadır. Çünkü bu da Ay zamanından dolayı ki 1 Ay günü 24 saat 50 dakikadır. Diğer bir değişle, Aynı mevki de ertesi gün meydana gelecek olan Yüksek Su zamanı, bir önceki günden 50 dakika gecikmeyle meydana gelir.

Dünya Genelinde Farklı Yükseklikte Tide Olması

Dünya etrafında, farklı bölgelerde farklı Tide olayları meydana gelmektedir. Dünya ve Ay Dünyanın her yerinde aynı yani her iki gezegeninde kütlesinin iki farklı nokta için hesaplanacak Tide için aynı olmasına rağmen neden farklı su seviyeleri meydana gelmektedir sorusu akla gelir.

Bunun şu şekilde gözümüzde canlandırmak gerekir. Yere bir örtü serip onu ortadan çektiğinizi düşünün. Örtünün merkezi ile kenarları arasında farklı çekim meydana gelir. Bunun sebebi de kıyıların Bathymetresi denen olay yani Su derinliği ve Kıyıların Topografyasının farklı olmasıdır. Bu sebeple Dünyanın farklı bölgelerinde farklı su çekimleri meydana gelir.

Okyanusa açıklığı bulunan bölgelerde çekim kuvveti daha fazladır. Kapalı alanlarda ise tide olayı meydana gelmemektedir. Ülkemizde Karadeniz ve Marmara denizini düşündüğünüzde bu alanlar kapalı alanlardır ve Tide olayı görünmez.

Tide’da diğer bir etken ise kıyıların topografyasıdır. Sığ sularda Tide hızı 20 m/s hızla hareket ederken Derin sularda 100 m/s hızla hareket edebilmektedir. Eğer suyun hareketi sırasında araya kıyısal kütleler girerse Tide’ın hızı düşmektedir.

Dünyanın En Yüksek Tide Bölgeleri

Dünya üzerinde 6 bölgede yüksek tide seviyeleri görünmektedir. Bu alanlar şöyledir: