Üsküdar vapuru faciası – 1 Mart 1958
Üsküdar vapuru faciası, diğer ismiyle “Körfez Faciası” olarak bilinen kaza, Cumhuriyet tarihinde yaşanmış en çok sivil kayıbın yaşandığı denizcilik kazasıdır.
Vapur körfeze neden gönderilmişti
Gölcük’ten İzmit merkezde bulunan liselere giden öğrencilerin sayısının çoğalması nedeniyle Denizcilik İşletmesi tarafından, körfeze daha büyük bir vapurun gönderilmesi gündeme alınır. Bunun üzerine 1927 yılında, Almanya’da Elbing tersanelerinde inşaa edilen, 33 metre boyunda, 6.5 metre genişliğinde ve 344 yolcu kapasitesine sahip, ve buhar makinası tahrikli, 30 yaşındaki “Üsküdar” vapuru, İstanbul yakalar arası seferinden alınarak, İzmit körfezine gönderilir.
Kazanın yaşandığı gün….
1950 yıllarında Gölcük ve Karamürsel’de lise olmadığıdan, buralarda ikamet eden öğrenciler İzmit’te bulunan okullarına ulaşmak için vapur kullanıyorlardı. Cumartesi günü okul yarım gün eğitim verdiğinden, iki lisenin de tamamına yakın öğrencileri o gün vapura binmişti.
İzmit – Gölcük arasında sefer yapan Üsküdar isimli vapur, 1 mart 1958 cumartesi günü İzmit iskelesinden ayrıldıktan sonra Derince yakınlarında fırtınaya yakalandı. Şiddetli rüzgar nedeniyle kaptan köşkü (Köprüüstü) içinde bulunanlarla beraber adeta yerinden parçalanarak denize uçtu. Kumanda altında olmayan Üsküdar vapuru yan yatarak batmaya başladı.
Kurtarma Çalışmaları
Olay Gölcük’te bulunan donanma komutanlığına intikal ettiğinde, savaş gemileri ve hatta deniz altıları kaza yerine gönderilmiş, fakat fırtınadan dolayı denizde bulunan kazazedelerden az bir kısmı kurtarılabilmiştir. Yolcuların büyük bir kısmını İzmit Lisesi ve İzmit Sanat Okulu öğrencileri oluşturuyordu. Kimsenin hatırlamak bile istemediği bu olaydan sadece 40 kişi kurtulmuş geriye kalanlar körfezin soğuk sularında kaybolmuştur.
Yaşanan kazada hayatını kaybedenlerin sayısı net değildir. Bazı kaynaklarda 200/300 kişinin, bazı kaynaklarda ise kapasitesinden fazla yolcu bulunduğu ve 400/500 kişinin hayatını kaybettiği belirtiliyor.
Vapurun neden battı
Bazı kayıtlara göre geminin batmasında ki neden ortadan ikiye ayrılmasıdır. Geminin böyle parçalanmasında temel unsur, geminin inşaa edildiği dönemlerde, ahşap ağırlıklı malzeme kullanılmasıdır. Öyle ki Üsküdar vapurunun karinası çelik sactan imal edilmişken, yolcu salonu ve köprüüstü tamamen ahşaptan yapılmıştı. Geminin 30 yaşında olması ve imal edildiği malzemeler, bir anda parçalanmasını aydınlatıyor.
72 Numaralı Üsküdar Belgeseli
Konu ile ilgili, Berk Erözer 2013 yılında “72 Numaralı Üsküdar” isimli belgeseli çekmiş, belgeselin gala gecesinde olaydan kurtulan kazazedeler 58 yıl sonra ilk kez bir araya gelmişlerdir.