Tankerlerde Wedge Hesabı, Kargo tanklarındaki likit kargo hacmi genellikle tank kalibrasyon tabloları kullanılarak hesaplanır. Bu tablolarda çeşitli aleç ve trim değerleri için hacimler verilmiştir. Aleç UTI cihazı ile tankın aleç alınması için dizayn edilmiş Vapour lock’undan ölçülür. Bu Vapour lock’lar aleç alımı esnasında alecin geminin triminden çok fazla etkilenmemesi için genellikle tankın ortasına çok yakın bir yerine konumlandırılırlar.
Gemi tahliyeyi hemen hemen her zaman kıça trimli olarak bitirir. Bu sebeple tankta kargo kalıp kalmadığının kontrolü, dipping cihazı ile tankın kıç tarafındaki özellikle dipping alınması için dizayn edilmiş vapour lock’ların bir tanesinden alınan dipping ile yapılır. Bu dipping noktaları tankın kıç perdesine çok yakındırlar. Bazı tank kalibrasyon tabloları (“wedge table” diye de bilinir), bu dipping noktalarından alınan dipping ve geminin trimiyle de kargo hacmini verirler. Bu tip kalibrasyon tablolarının olmadığı (yani sadece aleç noktasından alınmış aleç değeri ile hacim veren tabloların bulunduğu) gemilerde, tankta kalan kargonun hacmi “Wedge” formülü ile hesaplanır.
Gemide varsa resmi “Wedge Table” kullanılırken veya bunun gemide bulunmadığı durumlarda “Wedge” formülü kullanılırken aşağıdakiler göz önünde bulundurulmalıdır.
1. Tankta kalan kargo, tankın baş perdesine temas etmiyor olmalıdır. Bu, tanka ait baş ve kıç dipping noktalarından alınan dipping değerleri yardımıyla anlaşılır (Örn: kıçtan 10 cm dipping alınıyor, baş taraftan 0 cm. Bu durumda malın tankın baş perdesine temas etmediği anlaşılıyor).
Aksi haller zaten “Wedge” ismine aykırı bir durum teşkil ederler. “Wedge” in Türkçemizdeki karşılığına “kama” veya “takoz” diyebiliriz. Kıça trimi olan bir geminin kargo tankında kalan kargo sadece tankın baş perdesine temas etmiyorsa ve likit ise kama veya takoz şeklini alır.
2. Geminin resmi “Wedge table” ı varsa, kargo hacminin hesabı için mutlaka bu tablo kullanılmalı, formül kullanılmamalıdır.
3. “Wedge” formülü, likit olmayan kargoya tek bir şartla uygulanır: O da kargonun donduğu anda geminin trim’i biliniyor ise. (Formüle bu trim ile girilmeli)
4. “Wedge” formülü, tanktaki serbest suyu (free water) hesap etmek için de kullanılabilir, yine suyun da tankın baş perdesine temas etmiyor olması lazımdır.
5. Slop tankların boyu çok kısa olduğundan bu tanklara “Wedge” uygulanmaz.
HESAP ÖNCESİ GEREKLİ BİLGİLER:
TRIM: 1,80 m
L.B.P. : 240 m
Tank boyu “L” : 45,0 m
Tank yüksekliği “D” : 22,0 m
Tank eni “W” : 20,0 m
Kıç Dipping vapour lock’un kıç perdeden uzaklığı “U” : 7,90 m
Kıç Dipping vapour lock’tan alınan kargo iskandil değeri “S” : 9 cm
*** AMAÇ: Dipping sonucu elde ettiğimiz FB ölçüsünden yola çıkarak, Wedge boyu AY kenarını ve kargonun kıç perdedeki iskandili olan AE kenarını bularak oluşan dik üçgen prizmanın (wedge, takoz, kama) hacmini hesaplamak.
Adım I (Hesaplarda z açısının tanjant’ına ihtiyacımız olacak, buna aynı zamanda trim faktörü de diyoruz):
Trim faktörü = Tan z açısı = Trim / L.B.P. = 1,80 / 240 = 0,0075
Adım II (Kargonun kıç perdedeki iskandili olan AE kenarını bulmak): Aslında FB’ = FB’ x cos z ‘dır. Fakat cos z değeri çok küçük bir değer olduğundan ihmal edilebilir.
Bu sebeple; FB = FB’ =AA’ = S = 0,09 m diyebiliriz.
CB = CB’ (yine ihmal sebebiyle) = HC x Trim faktörü = D x Trim faktörü = 22,0 x 0,0075 = 0,165 m
FA’ = CA – CB’ = U – CB’ = 7,90 – 0,165 = 7,735 m
EA’ = FA’ x Trim faktörü = 7,735 x 0,0075 = 0,058012 m
AE = EA’ + S = 0,058012 + 0,09 = 0,148012 m