VTS yani Gemi Trafik Hizmetleri servisi, sahil tarafından sağlanan ve gemi trafiğini yöneten önemli bir hizmettir. Amaç, emniyet ve güvenliği artırmak, çevreyi korumak ve de özellikle yoğun trafiğin olduğu yerlerde ticari efektifliği artırmaktır. Tüm limanlarda bu hizmet olmayıp, Solas‘a göre trafik yoğunluğu veya risklerin ciddiyetine göre, hükümetin fikrine göre oluşturulmaktadır. VTS hizmeti çok önemli bir yere sahip olup küresel bazda harmonize edilmiştir ve IALA bilgisi dahilindedir.
VTS çok önemli bir hizmet olup bazı basit mesaj formatlarıyla navigatorlere; trafiğin pozisyon bilgisini veya meteorolojik tehlikeler hakkında bilgi verir. Ancak VTS hizmeti sadece bununla sınırlı olmayıp bu yonu navigatorler tarafından pek de bilinmemektedir.
Tüm VTS‘ler bilgi hizmeti sağlarlar. Bazı VTS‘ler ise Trafik Organizasyonu ( Traffic Organisation System – TOS) ve Seyir Yardımcılığı Servisi (Navigational Assisstance Services – NAS) sağlayabilmektedir. Hangi VTS‘in hangi hizmetleri sağladığını görmek icin ALRS Vol-6’ya bakmak gerekecektir.
Bilgi Servisi (Information Service – INS)
Tüm VTS birimleri, bilgi servisi sağlamakla donatılmışlardır. Bilgiyi almak, işlemek ve durum ve koşuluna bağlı olarak bunu diğer servisler ve gemilerle paylaşmaktır. Bunlardan bazıları şöyledir;
- VTS alanındaki gemilerin pozisyonu, bilgisi, tanımlanması ve hareket niyetleri
- Görüş ve Hava Durumu
- Liman ve demirleme durumu bilgisi
- Seyir yardımcılarının durumu
- Gemilerin transit geçişini etkileyebilecek diğer durumları örnek gösterebiliriz.
Trafik Organizasyonu Sistemi (Traffic organization system – TOS)
VTS seyir yolundaki mesafeleri kontrol eder. Bunlara örnek şunları verebiliriz;
- Gemilerin varış ve kalkış zamanlarını tahsis etmek
- Demir alanlarını belirlemek
- Tek yönlü trafik geçişini yönetmek
- Gemi geçişiyle ilgili diğer hareketleri planlamak
Seyir Asistanlığı Servisi (Navigational Assistance Service – NAS)
Geminin seyir ekipmanlarında arıza olması durumunda, VTS gemilere seyir asistanlığı sağlamaktadır. Bu servisden bazıları şöyledir;
- Tehlikeye olan kerteriz ve mesafe
- Way-Point icin gidilmesi gereken rota değeri
- Rota icin tavsiye
- Geminin pozisyonunu bulmasına yardımcı olmak.
Mesaj Paylaşımı
Araştırmalar ve tecrübeler göstermektedir ki, denizcilikte kazaların en önemli sebeplerinden biri de iletişim kopukluğudur. Bu da köprüüstü ekibinin kendi arasında, diğer gemilerle veya 3. Partilerle yani VTS brimiyle olan aksamalardır.
İletişim bilgi alışverişidir. İç iletişim; VTS biriminin kendi arasında, Dış İletişim; VTS ile gemi veya Gemi ile Gemi arasındaki iletişimdir. VTS’in en önemli görevi; Bilgiyi alma, işlemek ve bunu diğer bilgiye dönüştürmektir.
VTS birimi, bir trafik resmi oluşturur. Bunu yaparken de bazı ekipmanları kullanır;
İyi bir trafik resmi oluşturmak icin VTS‘in doğru bilgilere ihtiyacı vardır yani çöp girerse çöp olarak geri çıkacaktır. Bu sebeple eğer VTS‘e verilen bilgiler doğru ise, operatörde kendine daha hassas bir trafik resmi oluşur.
VTS ile kurulan iletişim çok önemlidir bu sebeple niyetin doğru şekilde belirtilmesi gerekir. Kısacası; Gemi zabitinin niyeti beyninde kodlanır ve bu mesaj olarak ağzından çıkar ve Operator bu mesajı decode olarak ve beyninde anlamlandırır. Tüm bu sebeple kurulacak iletişimin bozulmaması icin IMO tarafında standard kelimeler kullanılması zorunluluğu getirilmiştir. Tüm milliyetler ingilizceyi ana dilleri olarak öğrenmediği için, iletişimde sıkıntı yaşanmaması için basit mesaj markerları kullanılır ve bu terimler SMCP kitabında açıklanmıştır.
Hava Trafik Kontrol Merkezi ile Olan Benzerlik ve Farklılıklar
VTS birimi ile Hava Kontrol Merkezi (Air Traffic Control – ATC) aslında birbirlerinden oldukça farklıdır çünkü kendi yapılarının güçlükleri ve zayıflıkları farklıdır. Bu farklılıklarının yanı sıra benzerlikleri de vardır ; Belirli alanlarda trafik emniyetini sağlamak gibi. Hava trafiğinin çoğu yoğun rotalar üzerinde gerçekleşmektedir ve Pilotlar, ATC’nin vereceği talimatlara harfiyen uymaları gerekmektedir. En önemli farklılıktan birisi geminin genel olarak VTS rehberliğinde olmasıdır.
Diğer önemli farklılık ise verilen rehberliği uyma durumudur. ATC tarafından verilen bilgi çok detaylı ve kapsamlı olmaktadır ki uçaklara uygun yükseklik seviyesi verisi, uyması gereken hız bilgisi gibi hayati bilgi verirler. Bu sebeple aslında seyir bir nevi olarak pilotlardan çıkıp ATC’nin sorumluluğuna girmektedir.
Denizcilik dünyasında VTS‘ler gemilere gerçek zamanlı gemi emniyeti bilgisi verirler ve bu onların uymak zorunda olması gereken Rota, Hız ve Kerteriz bilgisi değildir. Fakat bu bilgiler sonuç odaklı olmalıdır. VTS‘ler bulunduğu su yolunun genel emniyetinden sorumludur ve spesifik olarak bir gemiden sorumlu değildir. Bu sebeple VTS’in gemilere vereceği tavsiyeler, navigasyon ekibinin gemideki birincil amacının önüne geçemez. Bu amaç hem gemi hem de uçaklar için ortaktır ve uçakların da emniyetinin önüne geçemez.
ATC biriminin verdiği bilgilerin neden daha kapsamlı olduğuna gelirsek; ATC birimi yerden belli yükseklikte kurulur ve pilotlara nazaran daha iyi bir görüşe sahiptir, çevreyi 3 açılardan görebilir, gelişmiş radar sistemleri ile durum farkındalığı arttırılmıştır. Ama VTS birimi için durum farklı olup, civarda bulunan küçük tekneleri, yatları, balıkçıları ve diğer seyir tehlikelerini sadece radardan ve Ais‘den görebilirken, gemi zabitleri lumbuzdan bakarak etrafı daha iyi görüp daha iyi bir trafik resmini beyinde oluştururlar.